Istanbul - Thổ Nhĩ Kỳ (2)

Theo Vòng Quanh Thé Giới

Istanbul, Turkey (II)

Istanbul, ngay từ năm 660 trước Công lịch với tên gọi Byzantium, đã là một trong những thành đô huy hoàng nhất trong lịch sử nhân loại thời đó. Đó là nhờ ở vị trí chuyển tiếp hài hòa 2 nền văn minh cổ kim và Đông –Tây, như chúng tôi đã minh họa ở Kỳ 1 qua một số địa chỉ du lịch đặc sắc.

Tiếp theo, mời quý bạn thăm viếng 3 danh thắng tuyệt diệu khác tiêu biểu cho 3 lãnh vực của Istanbul; đó là Thánh đường Hagia Sophia, Cầu Galata và Chợ Istanbul.

Hagia Shophia, Istanbul

Thánh đường Hagia Sophia từng là nhà thờ lớn nhất thế giới trong suốt 1000 năm, cho tới khi nhà thờ Seville trung cổ ở Tây Ban Nha hoàn thành vào năm 1520. Hagia Sophia là thánh đường có kích thước to lớn, kiến trúc vĩ đại, trang trí đẹp đẽ. Sự nổi tiếng của nó là vòm trần lớn mang phong cách kiến trúc Byzantine.

Vốn là một thánh đường Thiên Chúa có từ thế kỷ thứ 4, Hagia Sophia đã bị đốt cháy 2 lần trong chiến trận. Nét kiến trúc đang trình diễn trước mắt bạn là từ lần tu sửa thứ 3 vào năm 532 đang còn tới nay. Đến năm 1453 khi Istanbul bị đế chế Ottoman chiếm đoạt, nhà thờ này bị tái tạo thành nhà thờ Hồi giáo. Các nhà thiết kế đã thật tài tình khi dùng vôi vữa tô phủ lên những hình ảnh tôn giáo bên trong nhà thờ; rồi bàn thờ và các tháp Hồi giáo được bổ sung. Theo chỉ dẫn của hướng dẫn viên, bạn sẽ thấy trên tường nhà thờ đang mang dấu tích của cả 2 tôn giáo. Mãi tới năm 1935, Thánh đường Hagia Sophia được chuyển thành bảo tàng viện để công chúng vào chiêm bái như một công trình kiến trúc và lịch sử của loài người.

Tính cả phần mới mở rộng, Nhà thờ Hagia Sophia có hình chữ nhật với chiều dài 135 mét, rộng 70 mét, mái vòm chính mang đường kính 31 mét và chiều cao 55 mét. Và còn nhiều vòm nhỏ khác đã cùng tạo thành một tòa nhà tâm linh đồ sộ và uy nghiêm giữa trời xanh, khiến lòng người thêm thánh thiện.

Interior panorama of the Hagia Sophia

Bạn sẽ thấy mình nhỏ bé khi lọt vào lòng thánh đường là khoảng không rộng rãi, và sự tương phản ánh sáng qua hàng trăm ngọn đèn trần càng làm tăng vẻ lộng lẫy của Thánh đường Hagia Sophia. Bạn có thể thắc mắc vì sao bệ thờ Hồi giáo quan trọng như vậy lại nằm ở một góc của thánh đường? Đúng thế, vì nếu tính theo hướng địa lý thì đó là hướng của thánh địa Mecca! Với Quý vị lần đầu thăm viếng một thánh đường đạo Hồi, trang trí của Hagia Sophia sẽ là dịp nhập tâm tốt lành, qua những chữ Ả Rập theo kinh Koran và nhất là qua các hình ảnh hình học hay hoa lá, cỏ cây… Theo những bậc thang, du khách có thể leo lên tầng cao theo vòng cung mái vòm và ngắm toàn thể nội thất của thánh đường từ trên cao.

The Mihrab located in the apse

Với sự bao dung tôn giáo của kiến trúc Thánh đường Hagia Sophia, hiện nay chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đang cho bóc lớp vữa tô trát để phục sinh những hình ảnh tôn giáo của đạo Chính thống. Một công trình kiến trúc đẹp đẽ sẽ trở nên cao cả khi mang các nét tốt lành của nhiều loại tâm linh, dù các tâm linh đó theo niềm tin khác nhau. Người theo đạo Hồi giáo Ottoman năm xưa khi chiếm thành Istanbul của người Thiên chúa đã không phá hủy mà lại biến đổi thành một thánh đường; đó là ví dụ cho sự chung sống của con người.

Thành phố Istanbul là địa chỉ văn hóa tiêu biểu của thế giới hiện đại là vì thế!

Istanbul còn là xứ sở lừng danh qua những cây cầu đẹp và độc đáo; trong đó Cầu Galata được mang danh “Cây cầu thành phố trong thành phố cầu”.

Cầu rộng tới 42 mét và chỉ dài 500 mét vắt từ Đông sang Tây trái đất, từ Á châu sang Âu châu của lục địa đã di chuyển biết bao nhiêu là bàn chân qua khu phố cổ như Eminönü, Fatih sầm uất cùng những danh thắng như cung điện Topkapi, bảo tàng Hagia Sophia, nhà thờ Blue Mosque… Leo lên tháp Galata ở đầu cầu phía đông bắc, du khách có thể phóng tầm nhìn toàn cảnh Istanbul và kéo dài sang vịnh Bosporus. Một chỗ đứng bao la, hùng tráng mà con người Istanbul đã làm nên bằng máu và mồ hôi của ngàn thế hệ!

Như mọi công trình khác trên Istanbul, lịch sử của Cầu Galata nhuốm nhiều sự kiện lâm ly và oanh liệt. Được xây cất lần đầu vào năm 1845, trải qua 5 lần tu sửa với lần chót là năm 1912, hiện nay Cầu Galata đạt lượng giao thông đáng kinh ngạc với hàng ngày có nửa triệu người và xe cộ đi lại!

Galata Bridge on the Golden Horn

Thật ra, từ thế kỷ 16, Đức vua Bayezid Đệ nhị đã hình dung ý nghĩa của một cây cầu nối hai khu vực sầm uất Âu và Á trên cửa biển Sừng Vàng. Dự tính vĩ đại đã vang sang nước Ý và tất nhiên lọt vào tầm ngắm của kiến trúc sư vĩ đại Leonardo da Vinci. Sử sách kể rằng, thiên tài đã vẽ ngay phác thảo cho cây cầu và gửi tặng Đức vua vào năm 1502. Thế nhưng, chắc do nhân duyên chưa hợp mà phác thảo của Leonardo da Vinci đã không đến được nơi cần nhận và tận đến năm 1952 người ta mới tìm thấy tài liệu vô giá đó! Sách còn chép, một thiên tài khác là Michelangelo cũng được Đức vua Bayezid Đệ nhị mời gọi làm công trình sư, song việc cộng tác bất thành vì lý do tôn giáo.

Không đẹp về chi tiết, không đồ sộ về tổng thể, lại lọt thỏm trong một thành phố nổi tiếng với các cây cầu đẹp và dài, nhưng Cầu Galata mang nhiều ý nghĩa khác. Đó là chiếc cầu không chỉ nối hai bờ mà còn giao lưu hai thế giới, hai thời kỳ lịch sử, hai nền văn hóa!

Cầu Galata luôn là “nhân vật chính” trong nhiều tác phẩm ở các bộ môn nghệ thuật của Thổ Nhĩ Kỳ và thế giới: từ hội họa đến văn thơ, từ nhiếp ảnh tới điện ảnh, từ âm nhạc tới kiến trúc… Vào lúc chiều tà ánh nắng màu mật ong rải xuống Istanbul thì Cầu Galata là nơi hội tụ của các nhà nhiếp ảnh cùng các cô siêu mẫu giống như những màn catwalk thời trang giữa thanh thiên bạch nhật trên sông nước hữu tình. Thi sĩ nổi tiếng người Thổ Nazim Hikmet đã tặng Cầu Galata những lời như sau: “Đó là thân hình mảnh mai của con chim nhỏ giang đôi cánh mở nối hai bờ cửa biển Sừng Vàng”.

Chợ Istanbul thật sự là nơi làm nên xã hội Istanbul! Không đến các chợ Istanbul kể như chưa biết thành phố Istanbul, tức là chưa biết con người và đất nước Thổ.

Chất huyền thoại Á và Âu của Thổ Nhĩ Kỳ hiện rõ qua không khí khác thường ở những khu chợ Istanbul rực rỡ và huyên náo. Nói thách “giá trên trời” và trả “giá sát đất” là đặc tính sinh hoạt buôn bán của dân Thổ. Họ có thể nói thách từ 5-10 lần giá bán, và bạn cũng hồn nhiên mà kéo xuống ngần đó rồi cả hai cùng tươi cười với giá phải chăng. Rất hiếm có vị khách nào từ các chợ Istanbul ra về với tay không cùng sự bực mình!

Lantern Shop – Grand Bazaar, Istanbul

Chợ Lớn (Grand Bazaar) – tên địa phương Kapali Çarşi với nghĩa “chợ trong nhà”) là trung tâm thương mại của khu phố cổ Istanbul được xây từ năm 1455. Quả là một trong những khu chợ có mái che lớn nhất và cổ xưa nhất thế giới!

Với diện tích chợ 310 ngàn mét vuông, Chợ Grand Bazaar có tới 4000 tiệm lớn nhỏ bán đủ các loại hàng; từ vàng, bạc, đá quý tới thảm, đồ sứ, đồ da, quần áo, gia vị…. với mỗi ngày có hơn 300 ngàn lượt người viếng thăm. “Thành phố chợ Grand Bazaar” có tất cả 61 con đường nhỏ, 4 đài phun nước cùng rất nhiều nhà hàng, tiệm giải khát.

Grand Bazaar Shops – Istanbul

Sự thiêng liêng của chợ còn thể hiện qua 2 thánh đường Hồi giáo nằm trong đó. Điều hiếm thấy nữa là người bán trong Chợ Grand Bazaar chỉ là đàn ông mà hầu như không có phụ nữ. Buôn bán, cư xử rất hiếu khách và dễ chịu, điều hiển nhiên là họ khá rành rẽ tiếng Anh trong giao dịch.

Nằm bên bến tàu biển Eminonu, Chợ gia vị Ai Cập (Spice Bazaar) là khu chợ trong nhà khác ở Istanbul với diện tích nhỏ hơn Grand Bazaar. Đó là một “thế giới gia vị” được hình thành từ thời đại Ottoman. Phải đến Chợ gia vị Ai Cập, bạn mới hiểu hết sự tinh tế đến siêu đẳng từ nghệ thuật ẩm thực của dân tộc Thổ.

Vậy là Quý bạn đã làm khách của Istanbul, cũng như 7 triệu du khách ngoại quốc từng đến đó trong năm 2010, khi thành phố nhận danh hiệu Thủ đô Văn hóa Âu châu.

Spice Bazaar – Istanbul

Spice Bazaar Shops, Istanbul

Đứng hàng thứ 10 của Danh sách thành phố du lịch tốt nhất thế giới trong vài năm qua, Istanbul đã là lựa chọn quý giá cho bạn. Chất huyền thoại lẫn hiện thực trong đời sống con người tân cổ hiển lộ với tất cả sự sang hèn, vẻ rực rỡ và cái dở tệ.

Chính vẻ đẹp thiên nhiên của vùng Địa Trung Hải, nét huyền bí của 2 tôn giáo lớn cùng sự tương phản và pha trộn các nền văn hoá đã làm nên một Istalbul không thể lặp lại trên trái đất này!

 Diễm Thi

 Photos:  Featured photo: “Hagia Sophia Mars 2013″ by Arild Vågen ; 1. “AYA Sophia 2012″ Illustration by Gaspare Fossati and Louis Haghe from 1852, 2. Galata Bridge, 2009 by Bjørn Christian Tørrissen. 3. Lanterns in a shop in the Kapalıçarşı (Grand Bazaar) in Istanbul, Turkey, 2009 by Laszlo Ilyes. 4. Grand Bazaar Shops, 2010 by Dmgultekin.  5. Istanbul Misir Carsisi, Spice Bazaar, Public Domain. 6. “Istanbul Spice Bazaar” 2007 by Takeaway. 6. The The mihrab, inside Hagia Sophia, “Haga Sofia RB5″. Licensed under Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 via Wikimedia Commons. 7.”Hagia Sophia Interior Panorama” , 2010 by Ronan Reinart