MINH DIỆN
Nhân dịp ra Hội An dự đêm thơ Nguyên Tiêu, tôi và mấy người bạn
rủ nhau ra Huế thăm mộ nhà văn Phùng Quán. Ông mất ở Hà Nội ngày
22-1-1995, sau đó được người thân và bạn bè đưa về an táng tại quê nhà
(xã Thủy Dương, Hương Thủy, Thừa Thiên-Huế). Hơn 170 người, gom góp được
223.731.000 đồng, xây mộ hết 127.000.000 đồng, còn lại tặng những học
sinh hiếu hiếu học quê hương nhà văn.
Tôi bước trên những doi cát trắng mịn mà lòng ngập
tràn những suy tư về Phùng Quán. Tác phẩm đầu tay Vượt Côn Đảo của ông
được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1955. Về quá trình viết
tác phẩm này, trong di cảo hồi ký "Tôi đã trở thành nhà văn như thế
nào" do NXB Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 2007, ông kể
nhiều chi tiết rất thú vị về sự ngẫu nhiên và tình cờ đưa ông từ một
người lính trở thành một nhà văn và những oan khuất phải gánh chịu nhưng
với giọng kể rất hóm hỉnh, không một chút trách móc hay thù hận. Không
lâu sau đó, Phùng Quán tham gia phong trào Nhân văn Giai phẩm bằng hai
bài thơ "Lời mẹ dặn" và "Chống tham ô lãng phí" (1957). Khi phong trào
này chấm dứt dưới tác động của nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Phùng
Quán bị kỷ luật, mất đi tư cách hội viên Hội Nhà văn Việt Nam và phải
đi lao động cải tạo ở nhiều nơi.